Hver er þessi konungur dýrðarinnar?

Nýverið las ég feykimerkilega bók: "Who is this King of Glory? - A Critical Study of the Christos -Messiah Tradition" eftir bandaríska fræðimanninn Alvin Boyd Kuhn, en bók sú var fyrst gefin út árið 1948.

Meginuppistaða bókarinnar er ítarlegur og býsna frambærilegur rökstuðningur höfundar fyrir þeirri kenningu sinni að Jesús Kristur hafi aldrei verið til sem söguleg persóna, og að hin svokallaða ´ævisaga´ hans í guðspjöllunum sé samansafn af hreinræktuðum allegóríum og mýtólógíu, mest af því sótt í forn-egypsk trúarbrögð.

Jafnvel hörðustu stuðningsmenn þeirrar kenningar að Jesús Kristur hafi verið manneskja af holdi og blóði (en drjúgur hluti bókar Kuhns fer í að rekja og hrekja röksemdir slíkra manna) verða að viðurkenna að fjölmargt í frásögnum guðspjallanna sé augljóslega ekki sagnfræði heldur póesía og líkingamál og mýtólógía. Og, spyr Kuhn, fyrst svo er: hví þá ekki að ganga alla leið og stíga það stutta og eðlilega skref að lýsa þetta alltsaman póesíu og líkingamál og mýtólógíu en ekki sagnfræði?

Að dómi Kuhns er Kristur ekki sagnfræðileg persóna og hefur aldrei verið, heldur er ´hann´ það sem Kuhn kallar ´a spiritual principle (The Christos),´ er birtist einkum í þeim anda góðvildar og kærleika og samhjálpar sem sé hægt en örugglega að breiðast út meðal mannkyns.

Höfundur fer hörðum orðum um þá fráleitu brenglun og rangtúlkun, sem kirkjan gerði sig fyrst seka um á þriðju öld og hefur haldið á lofti æ síðan, að kenna að háleitt og abstrakt spiritúelt prinsipp hafi birst á jörðu í mynd holdlegrar manneskju sem á að hafa gengið um, etið, sofið og kennt í miðausturlöndum fyrir hartnær tvöþúsund árum. Það mætti eins halda því fram að maður geti rekist á Dygðina í kvenmannslíki út á götu, eða spjallað við Réttlætið yfir tebolla á kaffihúsi!

Kuhn hamrar á þeirri skoðun sinni að fjarri því að Kristur hafi fæðst í Palestínu fyrir tuttugu öldum þá sé hann enn ekki fæddur (a.m.k. ekki að fullu) meðal manna - og verði það ekki fyrr en Kristur (í sínum rétta skilningi sem innra immanent sammannlegt andlegt ástand) hefur náð að uppljóma sálir allra manna með bjarma visku sinnar og kærleika - þ.e. náð að ´fæðast í sálum manna,´ sem er hin sanna esóteríska merking sögunnar hugljúfu og dásamlegu um Jesúbarnið í vöggunni.

Fæðing Jesúbarnsins er semsagt ekki stakur sögulegur viðburður heldur evókatív og tímalaus  táknsaga um þá guðlegu gerjun sem á sér stað í innsta hjartahelgidómi allra manna sem eru að ´fæðast í Kristi´. Og svipað er um aðra þætti í ´ævisögu´ Jesú Krists: þeir eru allegórísk sannindi en ekki historísk.

Það er við hæfi að gefa hér Alvin Boyd Kuhn sjálfum orðið, í tilvitnun sem tekur saman þann meginboðskap er hann ætlar bók sinni að miðla lesendum : "The Christos in the heart of the [human] race is adequate to carry with comeliness and consistency the magnificent meaning of the ancient scriptures. But no man-Christ in Judea or elsewhere is able to encompass in his tiny personality that range and sweep of significance."

Og í innganginum að títtnefndri bók, sem Paul nokkur Tice ritar, segir m.a.: "For Christianity to be expressed in the way it was first intended, as experienced during the first two centuries of its existence, one must first acknowledge its pagan roots."

En ef sú kenning yrði sönnuð með óvéfengjanlegum hætti að Jesús Kristur hafi aldrei verið til sem maður af holdi og blóði, heldur sé hann hrein goðsögn, sprottin úr trúarbrögðum sem eru ómælanlega eldri kristninni - væri þá öllum stoðum kippt undan kristindómnum, eins og sumir myndu eflaust halda fram?

Þvert á móti! Það yrði dásamlegasta lyftistöng sem kristindómurinn gæti hugsanlega hlotið, því hinn goðsagnalegi Jesús Kristur er miklu máttugri og merkilegri fígúra heldur en hinn sagnfræðilegi Jesús Kristur gæti nokkurn tíma verið; og stafar það af því að hinn fyrrnefndi tjáir eilíf og sígild og regindjúp sannindi um mannssálina og þróun hennar, sem engin sagnfræði gæti mögulega komið á framfæri.

Mýtólógía er margfalt sannari en sagnfræði, vegna þess að sagnfræðin greinir aðeins frá skuggamyndum sannleikans á hverfulu sviði tímans, en goðafræðin greinir frá hinu sanna lífi: þ.e. hinum eilífu og óumbreytanlegu prinsippum og lögmálum er stýra bakvið tjöldin sögunni og öllum mannlegum veruleika.

´Enginn getur þjónað tveimur herrum´ er haft eftir Jesú sjálfum í Nýja Testamentinu. Að einblína á og tilbiðja hinn meinta sögulega og manngerða ytri Krist og stóla á hann um sáluhjálp getur ekki annað en haft þau óheillavænlegu áhrif í för með sér að draga athyglina frá hinni einu sönnu sáluhjálp og hinum eina sanna Kristi, sem eru í því fólgin að rækta hinn tímalausa ósagnfræðikennda sammannlega innri veruleika þeirrar alskíru góðvildar og náungaelsku sem mishulin í hjörtum okkar allra býr.

Það er aðeins með því að dusta af rykið og kóngulóarvefina sem gullskjöldur sannleikans getur skinið í allri sinni dýrð og ljóma. Og kenningin um hinn sögulega manngervingslega ytri Jesú Krist virðist vera slíkt ryk og kóngulóarvefir.

Athugasemdir

[Þarfagreinir, 13.4.2012 kl. 17:18]

Þetta er flott. Mjög flott. Alveg sammála þessari greiningu. Alveg óháð því hvort Jesús var til eða ekki tel ég boðskap hans vera nákvæmlega þennan; hann er fyrirmynd hvað varðar Kristsvitund sem kveikist ekki með mannkyninu í einum vetfangi heldur kviknar smátt og smátt.