Stutt hugleiðing um karma-jóga

Karma-jóga er sú hlið jógafræðanna indversku sem snýr að athöfnum okkar og starfi í heiminum(sanskrítarorðið ´karma´ getur þýtt ýmislegt, en í þessu samhengi merkir það einungis ´starf´ eða ´verknaður´). Karma-jóga er viskan um það hvernig við best fáum unnið í veröldu þessari, þar sem vinnan er óumflýjanleg nauðsyn öllum lifandi verum.

Hið æðsta ídeal karma-jóga má draga saman í eftirfarandi orð : "að gera það sem maður gerir best án þess að skeyta um nokkuð annað en að gera það eins vel og maður getur".

Nú þurfum við að staldra örlítið við og skilgreina frekar hvað felst í frasanum ´að gera það sem maður gerir best.´ Hér kemur til skjalanna annað sanskrítarorð : ´swadharma´ sem mætti útleggja á íslensku sem ´eigineðli´.  - En teórían um ´eigineðlið´ gengur út á eftirfarandi: hver manneskja (og raunar hver hlutur í veröldu) hefur sinn einstaka og óútskiptanlega part að leika í sinfóníu alheimsins. Með öðrum orðum : það er eitthvað sem hver mannvera getur gert sem enginn annar maður getur gert, a.m.k. ekki jafn vel og hún. Og þetta ´eiginverk´ manneskjunnar (en svo gætum við kallað hina starfrænu hlið ´eigineðlisins´) er jafnframt það sem hún getur gert betur en nokkuð annað sem hún gæti hugsanlega innt af hendi. ´Að gera það sem maður gerir best´ er því að leggja rækt við allt það sem gerir mann einstakan, og gera bæði sjálfum sér og heiminum öllum sem mest gagn með því að athafnast það sem maður er best fallinn til að athafnast; betur fallinn raunar en nokkur önnur manneskja á jörðu.

En þá eigum við eftir að huga að seinni hluta skilgreiningarinnar : ´að skeyta ekki um neitt annað en að gera það (sem maður gerir best) eins vel og maður getur.´

Og hér get ég ekki gert betur en að taka konkret dæmi um mannveru sem hefur gert karma-jóga að virkri staðreynd í sínu lífi.

Dæmið sem ég hef valið er listamaðurinn sem skeytir engu um það hvort hann kunni að græða eða tapa fjárhagslega á list sinni, og sem hirðir heldur ekkert um það hvort list hans hljóti lof eða last annars fólks.

Er til nokkur manneskja sem myndi ekki segja að þessi afstaða sé fullkomnun hugsjónar listarinnar; þ.e. listin listarinnar vegna? Og úr svo gildir um listina, hví þá ekki um öll önnur svið lífsins? Er ekki listin líf, og lífið list?

Sumt fólk myndi hreyfa þeirri mótbáru við þessum karma-jógísku pælingum, að þetta sé óframkvæmanlegt breyskum og fallgjörnum manneskjum, og auk þess óæskilegt þar sem manneskjan verði að hafa einhverja gulrót til að hún píski sjálfa sig til að athafnast. 

En þó dáumst við öll ósjálfrátt að manneskjum sem eru karma-jógar og teljum þær fegurstu blóm mannurtargarðsins, samanber dæmið um hinn fullkomna listamann sem lýst var hér að ofan (hvort nefndar manneskjur hafi nokkurn tíma heyrt minnst á hugtakið ´karma-jóga,´ eða hafi bara dottið niður á sannindi þessara merku fræða upp á eigin spýtur, skiptir auðvitað engu máli, enda er hér um að ræða speki sem er alls engin einkaeign Indverja, heldur sammannleg og opin til uppgötvunar öllu vitru og góðu fólki hvar sem er í heiminum).  - Ég myndi segja að þessi sammennska aðdáun sé hin afgerandi og óvéfengjanlega sönnun þess að hugsjón karma-jóga er nokkuð sem stendur djúpum og óuppúrslítanlegum rótum í innstu vitund okkar allra, þótt við höfum fæst það siðferðisþrek og hugdirfsku er útheimtist til að lifa fyllilega eftir ídealinu.   

(Lítil aukanóta : Það er auðvitað satt að við eigum ekki að saurga ídealið með því að draga það niður á okkar lága svið. En það er jafnframt satt að við eigum ekki að gefast upp þótt fullkomnun ídealsins sé utan seilingar okkar núverandi þroskastigs, og auk þess óefað að betra er að taka eitt skref í átt til ídealsins en ekki neitt.)

Sú manneskja vinnur best og gerir sjálfri sér og heiminum langmest gagn sem er ekki að blanda neinum annarlegum sjónarmiðum í sínar athafnir, heldur sinnir því sem hennar innsta sannfæring og algjörlega einstaka eigineðli segja henni að sé rétt, af fullum og óskiptum huga; af hinni dýpstu og glaðlyndustu einbeitingu.

En karma-jóga-fræðin rista enn dýpra en jafnvel þetta. Hin allra æðsta hugsjón karma-jóga felst í því að læra að gefa og liðsinna öðrum lifandi verum, af engri annarri hvöt en þeirri að gefa og liðsinna.

Við eigum ekki að vænta nokkurs þakklætis af þeim sem við hjálpum; þvert á móti erum það við sem eigum að þakka þeim fyrir að hafa veitt okkur tækifæri til að hjálpa þeim, og ávinna okkur þannig hina einlægustu og sönnustu gleði sem til er í heiminum : að gefa og hjálpa án þess að vænta nokkurs endurgjalds af neinu tagi.

Og sú manneskja sem lært hefur þessa unaðslegu lexíu er orðin fullnuma í karma-jóga; er orðin meistari starfsins.

Og eitt hið allra besta og fegursta við þessi fræði öllsömul er að fólk þarf alls ekki að aðhyllast neina ákveðna lífsskoðun eða trúarsannfæringu né neitt slíkt til að gera þessa speki að sinni. Meistari Búddha var án efa hinn stórkostlegasti karma-jógi sem mannkynssagan greinir frá, og var hann þó fullkomlega áhugalaus og agnostískur varðandi allar spurningar um Guð eða sálina og annað slíkt.

Þú þarft bara að eiga í hjarta þínu fölskvalausa ást á sjálfum/sjálfri þér og náunganum, og flekklausa löngun til að hjálpa báðum aðilum að verða allt það stórkostlega sem þeir geta orðið - á þeirra eigin forsendum auðvitað, og engra annarra. - En frasi þessi, sem nú heyrist víða í samfélagi voru : að ´allir eigi að fá að njóta sín á sínum eigin forsendum´, er auðvitað ekkert annað en ósvikið karma-jóga.

(Önnur smávægileg hliðarnóta : Sumir kynnu að setja fram þau andmæli gegn gildi karma-jóga og jóga-fræðanna almennt að, úr því þetta sé svona djúpt og stórkostlegt allt saman, hvernig standi þá á því að indverskt samfélag sé ekki fegurra né manngæskufyllra en raun ber vitni? Þessi röksemd er álíka gáfuleg og að segja að ekkert vit sé í eðlisfræði vegna þess að langstærstur hluti mannkyns kunni ekki neitt fyrir sér í þeim fræðum.)

Góðar stundir, lesendur kærir, og megi allar góðar vættir hjálpa ykkur til að verða sannir meistarar karma-jóga!