Gáta þjáningarinnar - tillaga að lausn

Ef við föllumst á þá hugmynd að Guð hafi skapað heiminn sjálfum sér og okkur til gleði og hamingju - eins og flest trúarbrögð gera ráð fyrir - þá stingur strax upp kollinum gátan um hví svo mikið er um hræðilegar þjáningar og herfilegar kvalir í veröld hér.

Því hin hvarvetna-augnístingandi tilvist þjáninga og kvala virðist ganga algerlega þvert gegn upprunalegum gleðitilgangi sköpunarinnar.

Ekki þykist ég geta leyst þessa gátu á þann hátt að öllum líki, en hér er heiðarlegasta tilraun sem ég get gert til að ráða hana:

Öll leytum við fyrst og fremst gleði okkar sjálfra og hamingju; það er primus motor alls þess sem við segjum, hugsum og gerum. Og í ljósi þess verður auðvelt að sætta annars vegar leit okkar að gleði og hamingju og hins vegar þá staðreynd að heimurinn er svo uppfullur af þjáningu eins og raun ber vitni: þjáningin þjónar þeim tilgangi að auka gleði okkar og hamingju en ekki minnka hana.

Útskýring: Er til háleitari og dásamlegri gleði og hamingja en að hjúkra hinum sjúku, klæða hina nöktu, frelsa hina föngnu, aflétta oki hinna smáðu og kúguðu, gefa hinum hungruðu að borða og hinum þyrstu að drekka, veita heimilislausum húsaskjól, hlynna að þeim sem ekki geta séð um sig sjálf sakir andlegrar eða líkamlegrar fötlunar - o.s.frv., o.s.frv.?

Ég get að minnsta kosti ekki ímyndað mér súblímari gleði og hamingju!

Og auk þess má segja að gleði sú og hamingja sem við getum öðlast algjörlega fyrirhafnarlaust er engin ekta og ósvikin gleði og hamingja. Þeim mun meira sem við verðum að leggja á okkur til að öðlast gleðina og hamingjuna, þeim mun kærari og meira virði er okkur sú gleði og hamingja. Þeim mun meiri þjáningar, þeim mun meiri sæla og ánægja og þroski og vöxtur í því að yfirvinna þær. Það er að minnsta kosti hin almenna regla.

Í þessu ljósi verður baráttan gegn þjáningunni að einfaldri og rökréttri framlengingu okkar eðlislægu leitar að gleði og hamingju okkar sjálfra. Þjáningarnar eru til í því augnamiði að auka okkur gleði og hamingju í þeim prósess að berjast gegn þeim og hafa sigur.

Sumir vildu kannski mótmæla ofansögðu með þeim rökum að það er fúndamentalt gegn anda og inntaki trúarbragðanna að leitast við að lina þjáningar annarra sakir gleði og hamingju okkar sjálfra. Þetta sama fólk heldur því fram að við eigum að berjast gegn þjáningunni þeirra vegna sem þjást, en ekki okkar sjálfra vegna.

Og ég svara: þarf að vera einhver mótsögn milli þessara sjónarmiða? Samkvæmt því sem ég hef sagt hér að ofan þá er fullkomin harmónía milli þess að leita hamingju sjálfra okkar og að leita hamingju annarra: við linum þjáningar annars fólks til að auka okkur sælu og lukku, og við aukum okkur sælu og lukku með því að lina þjáningar annars fólks. Þannig vinna allir, og við fáum hið besta úr báðum heimum: bæði sjálfshamingjuleitinni og altrúismanum.

Og það er einnig önnur og jafnvel enn dýpri ástæða fyrir tilvist þjáninga, kvala og hryllings hér á jörðu: og sú ástæða er að þetta þjóni allt þeim tilgangi að gera okkur sífellt óánægð með aðstæður hér í jarðheimi og gefast ekki upp í þeirri viðleitni að gera storðveröldina að betri, mannúðlegri, hlýlegri, kærleiksríkari, fegurri og guðdómlegri stað. Allur tilgangurinn með þjáningunni er samkvæmt þessu sjónarmiði það einfalda augnamið að þrýsta óaflátanlega á okkur að berjast gegn þjáningunni og leggja ekki upp laupana í þeirri baráttu fyrr en fullur sigur er unninn og þjáningu, böli, kvölum, stríðum, mannvonsku, örbirgð, kúgun og öðrum djöfullegum löstum er að fullu úthýst úr jarðtilverunni. - Hið illa er okkur líkt og lóð er kraftajötni: það er þarna til að við getum stælt okkur sjálf og styrkt með því að æfa okkur ítrekað í að kasta því burt!

Þjáningin er viðvörunarmerki, uppvekihróp, teikn þess að eitthvað sé að og þarfnist úrbóta. Ef hið núverandi harmlega brotna og reginófullkomna ástand tilveru vorrar á þessari plánetu ylli okkur engri pínu og hugarvíli þá væri ekkert til að eggja oss að binda enda á það sem pínunni og hugarvílinu veldur; þá værum við bara sátt við ófullkomleikann og myndum ekki gera neitt til að ráða bót á honum. Fyrir okkur myndi fara líkt og manni sem dæi úr átleysi vegna þess að magi hans gæfi ekki frá sér nein sársaukamerki í formi hungurs til að fá hann til að borða!

Lesendur vinsamlegast athugið að engu ofangreinds er ætlað að réttlæta þjáninguna eða halda því fram að hún sé óútmáanlegur og normall þáttur lífsins. Jafnvel þótt við getum við vissar aðstæður þakkað fyrir þjáninguna, þegar hún veitir okkur styrk og þroska og gleði sem við hefðum annars farið á mis við, þá megum við aldrei gleyma því að þjáningin er til staðar í þeim eina tilgangi að yfirstíga hana: það er hennar eini sess í samhengi tilverunnar. Þjáningin veitir okkur því aðeins aukinn styrk og þroska og gleði að hún sé yfirunnin og henni umbreytt til heilla: að öðrum kosti er hún bara tilgangslaust böl; og í báðum tilvikum er þjáningin óvinur sem ber að leggja að velli. Því eigum við aldrei að umbera þjáningu í neinni mynd, heldur ævinlega leita allra leiða til að útrýma henni eða helst að snúa henni upp í sigur og hamingju sem flestum til blessunar.

Auðvitað er það oft hin raunalega reynd að þjáningin og bölið eru óyfirstíganleg mannlegum mætti. En ég hef þá staðföstu trú að engin vandkvæði séu óyfirvinnanleg ef við knýjum á rétta hurð. En látum það liggja milli hluta að þessu sinni, enda nokkuð utan við meginefni pistilsins.

Og NB: Eins og ég sagði í upphafi pistils þá er allt ofansagt bara heiðarlegasta tilraun sem ég get gert til að leita svars við spurningunni um ástæðu þess að þjáningin skuli vera til, að þeirri forsendu gefinni að kærleiksrík forsjón standi að þessu mystifíerandi sjónarspili sem jarðlífið er.

Lítið allra vinsamlegast á allt það sem tæpt er á hér að ofan sem hugsunartilraun og ekkert meira!

Og ef þið, lesendur, hafið aðrar meiningar eða viljið jafnvel hrekja allt sem hér hefur verið sagt, þá skuluð þið endilega kommenta á þessa færslu. Það er í raun helsti tilgangurinn með færslunni, að heyra hvað aðrir hafa um málið að segja. Því ég er ekki að þykjast hafa öll svörin á reiðum höndum; ég er bara auðmjúkur sannleiksleitandi, og opinn fyrir öllum skynsamlegum hugmyndum.

Athugasemdir

[Ólafur Aron Sveinsson, 17.7.2008 kl. 22:50]

Góðar hugleiðingar...

Fyrir mér er gleðin víbrasjón í samræmi við þróunarpúlsinn og vitund Guðs, á meðan sársauki og þjáning gefur til kynna ósamræmi í því samhengi, stífla og stöðnun á náttúrulegu flæði og eilífri útrás vitundarþroska lífsins.

Aftur á móti er ég sammála þér að þjáningin er vissulega næring gleðinnar, hún gefur gleðinni aukið gildi sem slíkri.

Þó er þjáningin kennari, hún þarf ekki að vera annað en dulbúin kærleikur, ef maður getur litið þannig á hana, sem kærleiksgjöf og tækifæri til þroska, öðlast þjáningin e.t.v nýja merkingu, þar sem jafnvel er hægt að finna gleði í gegnum þjáninguna.

,,Þjáningin er fæðingarhríð skilningsins"

Kahil Gibran

Friður