Eilítill eftirmáli við grein um röguna

Í pistli mínum um röguna indversku nefndi ég að hver raga væri tengd ákveðnum tímum sólarhringsins. Það er rétt, en segir þó ekki allan sannleikann. Hlutirnir eru aðeins flóknari, margslungnari og sófistikeraðri en svo.

Hver raga representerar ekki einvörðungu tiltekinn tíma sólarhringsins, heldur getur hún einnig tengst ýmsum öðrum þáttum, svo sem því tímabili mannsævinnar sem sólarhringstímaákvörðun rögunnar samsvarar. Þannig tákna morgun-rögur ´morgun-skeið´ mannsævinnar, þ.e. bernskuna, en kvöld-rögur tákna aftur á móti ´kvöld-skeið´ lífsbrautarinnar, þ.e. efri árin - og þar fram eftir götunum. 

En þetta er ekki allt! Hver raga getur ekki aðeins symbólíserað spesifíeraðan tíma sólarhringsins og skeið mannsævinnar, heldur getur hún einnig tákngert ákveðna árstíð. Þannig tákna morgun-rögur vorið, hádegis-rögur hásumarið, nætur-rögur veturinn, o.s.frv.

Allt er þetta reist á þeirri ljóðrænu kenningu indverskrar heimspeki að allt í náttúrunni eigi sér mótsvaranir og hliðstæður í öðrum fyrirbærum. Rás sólar kringum jörðu (svo við útþrykkjum það í samræmi við hversdagslega skynjun mannsins, en ekki vísindin, því vitanlega er það svo samkvæmt hinu síðarnefnda að jörðin snýst kringum sólu en ekki öfugt) samsvarar rás æviröðuls mannsins: upprisu hans, háskini, hnigi og myrkvun o.s.frv.; og líkt hið sama gildir um árstíðirnar: sólsetrið er hliðstæða haustsins og sólarupprásin hliðstæða vorsins, o.s.frv.

(Það er annars eftirtektarvert einkenni þessarar tengingaríku og fjöl-evókatívu veraldar indverskar tónlistar að enginn sólarhringstími er álitinn æðri öðrum, og slíkt hið sama gildir um árstíðirnar og æviskeiðin. Svo dæmi sé tekið af æviáföngunum, þá er ellin á sinn hátt jafn yndisleg æskunni og dauðinn á sinn máta jafn fagur fæðingunni, og þar fram eftir götum. Berið þetta saman við hina hálfvitalegu æskudýrkun vesturlanda nútímans, með tilheyrandi ellifælni og dauðageig!)

En Indverjar eru þekktir sem andlegheitasinnaðasta þjóð á jarðríki, og því er vart að undra þótt hin spiritúela / kosmíska vídd sé fyrirferðamikil í listsköpun þeirra, þar með talið auðvitað músíkinni. Ekki þarf mikla skarpskyggni til að sjá hér tengslin við það sem að ofan er talið um allegóríska merkingu sólar(við tíma, árstíðir, mannsæviáfanga), þar sem sólin er í hérumbil öllum þekktum trúarbrögðum mannkyns að fornu og nýju tákn hins andlega og himneska. Segja má að hin fýsíska sól sé, líkt og  öll efnisleg fyrirbæri, einungis ytra, sýnilegt tákn ósýnilegra hræringa í heimi andans. Upprás og setur sunnu andans, hin eilífa hringrás milli spiritúellar / kosmískrar birtu og myrkurs, milli andlegs ´sumars´ og andlegs ´vetrar´ - þetta er það sem indverskri tónlist er fyrst og fremst ætlað að tjá, að öðru ólöstuðu.

Þá er þessari stuttu eftirskrift pistils míns um hinn innvíklaða heim indversku rögunnar lokið. Ég bið að heilsa að sinni.